سد گتوند، یک فاجعه زیست محیطی توسط سپاه پاسداران

ساخت سد گتوند یک فاجعه زیست محیطی

توسط سپاه پاسداران

سد گتوند در استان خوزستان که خشت اول آن کج گذارده شد، یک فاجعه زیست محیطی برای جنوب ایران را رقم زده است. سدی که تنها دستاوردش امروز شور کردن کارون است و باید به « موزه عبرت محیط زیست « تبدیل گردد.

 

سد گتوند،فاجعه طراحی شده توسط سپاه پاسداران

از همان ابتدای ساخت سد گتوند بسیاری از اساتید حوزه آب و زمین شناسی بویژه استاتید دانشگاه اهواز، خواستار توقف روند اجرا و ساخت این سد شدند، آنها علت مخالفت خود را وجود تپه نمکی به نام «گچساران» اعلام کردند که در امتداد مخزن این سد وجود داشت.

سد گتوند در سال ۱۳۷۶ بر روی رودخانه کارون و در ۱۰ کیلومتری شهر گتوند در استان خوزستان ساخته شد.

اصرار بر ساختن سد گتوند که به عنوان «پرهزینه ترین سد ایران» شناخته شده، هنگامی قابل فهم می شود که بدانیم چه نهادهایی در آن دخیل هستند:

کارفرما: شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران،

مشاور: شرکت منهدسی مهاب قدس(وابسته به آستان قدس رضوی)

پیمانکار: گروه سپاسد(وابسته به قرارگاه خاتم الانبیا سپاه پاسداران)

 

ساخت سد گتوند با هزینه میلیارد دلاری ولی ضان آور برای خوزستان

معرفی قرارگاه خاتم الانبیا

قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء، قرارگاهی از زیرمجموعه‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است، که در حال حاضر «بزرگ‌ترین پیمان‌کار پروژه‌های دولتی ایران» می‌باشد . قرارگاه موسوم به خاتم‌الانبیاء پس از پایان جنگ ایران و عراق و به دستور سید علی خامنه‌ای و با حکم محسن رضایی تشکیل شد و هدف از تأسیس آن «آب‌رسانی، صدور نفت و گاز، پروژه‌های سدسازی، انتقال آب و نیرو و راه‌سازی» بود. این شرکت تحت تحریم‌های شدید بین‌المللی قرار دارد. بنا به گفته فرمانده قرارگاه در سال ۹۳، قرار گاه خاتم ۱۳۵هزار نفر نیرو دارد که فقط دوهزار و ۵۶۰ نفر نیروی رسمی هستند و ۳۵ هزار نفر از ۱۳۵هزار نیرو، در سطح مهندس، فوق‌لیسانس و دکترا هستند و بقیه نیروها نیز به لحاظ فنی ماهر و باتجربه محسوب می‌شوند.

معارفه سعید محمد بعنوان فرمانده جدید قرارگاه خاتم الانبیا توسط پاسدار جعفری فرمانده کل سپاه پاسداران

در ابتدا مسؤلان متولی ساخت سد گتوند، تمامی ادعاهای مطرح شده را رد کردند و اعلام شد که سازند نمکی گچساران در محدوده این سد وجود ندارد. آنها پس از رسانه ای شدن مشکل نمک در محدوده سد، هنگامی به وجود نمک اعتراف کردند که عملا میلیاردها تومان بودجه صرف شده بود و تخریب یا عدم آبگیری سد با سؤلات بیشتر و «آبروریزی» همراه می شد.

کوههای نمکی اطراف رودخانه کارون

مسؤلان سد گتوند درصدد برآمدند تا با ساخت دیواری حائل از خاک رس که اصطلاحا «پتوی رسی» نامیده می شود از برخورد آب با نمکهای سازند گچساران جلوگیری کنند و بار دیگر بدون توجه به صحبتهای کارشناسان که ساخت این «پتوی رسی» را بی‌فایده می‌دانستند، این پروژه نیز آغاز و با صرف هزینه‌ های کلان انجام شد.

درست کردن پتوی رسی برای سد گتوند

کار ساخت سد گتوند و «پتوی رسی» در میان تمامی اعترضات به اتمام رسید و با حضور محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری وقت رژیم این پروژه آبگیری شد.

با آبگیری سد، فاجعه زیست محیطی وارد فاز جدیدی شد که می‌تواند سرنوشت خوزستان را تغییر دهد.

افتتاح سد گتوند توسط احمدی نژاد

تنها ۱۰ روز از زمان آبگیری سد نگذشته بود که خبر رسید شکافهایی در «پتوی رسی» بوجود آمده و نمکهای سازند گچساران وارد دریاچه سد گتوند شده است و این آغازی بر مصائب استان خوزستان و رودخانه کارون بود.

با نشست بیش از ۵ متری «پتوی رسی» در صورت وارد شدن تنها بخشی از صدها میلیون تن نمک موجود در معدن به رودخانه کارون، شوری این رودخانه می تواند به چند برابر خلیج فارس برسد.

میزان نمک حل شده در عمق پایین دریاجه پشت سد گتوند اکنون بیش از ۱۰ برابر شوری آب اقیانوس برآورد می‌شود.(نمک اقیانوس ۲۸ تا ۳۰ گرم در لیتر است، ولی در لایه های تحتانی سد گتوند به ۳۰۰ گرم در هر لیتر می رسد).

نمک خالص در محدود مخزن سد گتوند

رودخانه کارون که در طول سالیان گذشته آب شیرین با شوری (EC) حداکثر ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلی موس در آن جریان داشت، اکنون از زمان آبگیری سد گتوند تقریبا ۱۷ میلیون تن نمک از این سد خارج شده و وارد کارون می‌شود.

زمین‌هایی که تحت آبیاری سد گتوند هستند بیش از ۴۲۰ هزار هکتار است که محصولات متنوع از قبیل گندم، ذرت و نیشکر در این زمین‌ها کشت می‌شوند. تداوم شور شدن آب سد گتوند و آبیاری با آب شور، تولید و عملکرد کشاورزی منطقه را نابود می کند و در کمتر از چند سال زمینهای زراعی پایین دست سد گتوند شور و غیرقابل کشت می‌شوند.

بخشی از حقایق به زبان آمار

یکی از اهداف تعریف شده برای سد گتوند«تولید انرژی برق آبی به میزان ۴ هزار و ۵۰۰ گیگا وات در سال (ظرفیت نیروگاه دو هزار مگاوات) است. افزایش میزان خوردگی در توربین‌ها مهم‌ترین آسیبی است که ورود آب شور به آن ایجاد می کند و دیری نخواهد گذشت که کار توربین‌ها تعطیل می‌شود.

اخبار غیررسمی منتشرشده در رسانه‌های ایران حکایت از آن دارد که شرکت خارجی گارانتی کننده تأسیسات نیروگاه سد گتوند، با استناد به اینکه قرار بود میزان شوری آب ورودی به نیروگاه ۴۰۰ باشد و اکنون میزان شوری در بهترین حالت ۱۶۰۰ است، از گارانتی کردن تأسیسات سرباز زد. با این‌حال با پافشاری طرف ایرانی مقرر شد تا نهایتا تأسیسات به مدت دو سال(تا پایان دولت دهم) گارانتی شوند.

حالا طرح دیگری برای مقابله با شوری آب پشت سد ارائه شده و قرار است این آب از طریق احداث خط لوله حدود ۲۰۰ کیلومتر به درون خلیج فارس انتقال داده شود. تاکنون ۱۰ کیلومتر لوله خریداری شده و عملیات حفاری و لوله‌گذاری به طول سه کیلومتر اجرایی شده‌ است. اگر سرعت اجرای پروژه به همین شکل باقی بماند، کشیدن این لوله سال‌ها به طول می‌انجامد.

انتقال آب شور سد گتوند به خلیج فارس، اکوسیستم محدوده ورودی لوله و نهایتا مناطق کم‌عمق اطراف را بشدت تحت تاثیر قرار داده و حیات آبزیان را با خطر روبرو خواهد کرد.

احداث خط لوله انتقال آب سدگتوند به خلیج فارس

قرارگاه خاتم الانبیاء: پیامدهای ساخت سد گتوند به ما مربوط نیست

به‌گزارش خبرگزاری کار ایران (ایلنا) عبادالله عبداللهی، فرمانده قرارگاه خاتم الانبیاء سپاه پاسداران دوشنبه سوم خرداد درباره تجربه ناموفق سدسازی این قرارگاه در گتوند خوزستان گفت: «تجربه ناموفق به ما برنمی‌گردد ضمن این‌که ما مسئولیت اجرا را به عهده داریم اگر در سد گتوند به گنبد نمکی برخوردیم این قضیه به طراحی مشاور برمی‌گردد.»

دکتر اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست با اشاره به اعتراض کارشناسان می‌گوید: »اما این سد ساخته شد و زمین‌های کشاورزی، دامداری و چاه‌ها و باغ‌های تمام مردم منطقه نابود شد، گورستان هزار ساله بختیاری از بین رفت و امروز تنها دستاوردش حل شدن تپه‌های نمکی در این سد و شور شدن کارون است.«

دکتر اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست با اشاره به اعتراض کارشناسان می‌گوید: “اما این سد ساخته شد و زمین‌های کشاورزی، دامداری و چاه‌ها و باغ‌های تمام مردم منطقه نابود شد، گورستان هزار ساله بختیاری از بین رفت و امروز تنها دستاوردش حل شدن تپه‌های نمکی در این سد و شور شدن کارون است.”

فرسایش صخره های نمک در ساحل کارون براثر برخورد با جریان آب

به قول دکتر اسماعیل کهرم، ایران درس عبرت کشورهای همسایه شده است. وی می‌گوید: “این‌جاست که دل هر ایرانی می‌شکند و اشکش جاری می‌شود”.

دکتر اسماعیل کهرم که بوم‌شناس و فعال محیط زیست ایرانی و مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در امور محیط طبیعی است، می‌گوید: “در آینده‌ای نزدیک آیندگان ما بسیاری از این سدها را تخریب خواهند کرد”. شاید هم آن نسل، این سد را همچون نسل کنونی که زندان قصر را به “باغ موزه عبرت” تبدیل کرد به “موزه عبرت محیط زیست” تبدیل کند.